امروزه اگر به داروخانه‌ها یا فروشگاه‌های معتبر محصولات دارویی مراجعه کنید، با مجموعه وسیعی از انواع مکمل‌ها مواجه می‌شوید که ادعای بهبود در هر سطحی را دارند؛ از کمک به تحرک مفصلی گرفته تا افزایش درخشندگی موها و شفاف‌تر کردن پوست. مکمل‌های کلاژن نیز که در قالب‌های مختلف به فروش می‌رسند، مدعی هستند پوست را جوان‌تر می‌کنند و مانع شکل‌گیری چین‌وچروک‌ها می‌شوند. بااین‌حال، خود کلاژن دقیقاً چیست و آیا خریدن مکمل‌های کلاژن ارزشش را دارد؟ در ادامه با مهم‌ترین نکات در مورد کلاژن آشنا می‌شوید.
- کلاژن نوعی پروتئین است. کلاژن، یکی از پروتئین‌های مهم است که ساختار پوست، مو، ناخن، بافت‌های همبند، غضروف‌ها و استخوان‌ها و مفاصل را در بدن تشکیل می‌دهد. این ماده به طور خاص از ترکیبات گلیسین، پرولین، هیدروکسی پرولین و آرژینین به وجود آمده و حدود 30 درصد از پروتئین‌های موجود در بدن انسان‌ها را شامل می‌شود.
- فواید کلاژن فراتر از مسائل مربوط به زیبایی ظاهری است. کلاژن، استحکام و انعطاف‌پذیری ویژه‌ای به پوست می‌دهد و همین ویژگی است که باعث می‌شود پوست‌های جوان‌تر، پرتر و بدون خطوط ریز به نظر برسند. بااین‌حال، کلاژن فقط بر جلوه‌های ظاهری انسان‌ها تأثیر نمی‌گذارد و درواقع، مانند چسب نگهدارنده‌ای برای حفظ رباط‌ها، مفصل‌ها و استخوان‌ها کنار همدیگر عمل می‌کند. بخشی از کلاژن‌ها نیز به‌عنوان پوشش محافظتی برای اندام‌های داخلی بدن مانند کلیه‌ها، نقش بسیار مهمی دارند .
- بدن انسان همراه با افزایش سن، کلاژن کمتری تولید می‌کند همراه با افزایش سن، روند تولید کلاژن در بدن تخریب می‌شود و کیفیت پوست رو به ضعف بیشتر می‌رود. همین مسئله به شکل‌گیری چین‌وچروک‌ها، خطوط ریز و همچنین خشک‌شدن پوست منجر می‌شود. قرارگرفتن در معرض عواملی مانند نور ماورای بنفش خورشید یا داشتن رژیم غذایی سرشار از قند و سیگارکشیدن، می‌توانند سطح کلاژن را در بدن کاهش بدهند. کمبود کلاژن در بدن، علاوه بر اینکه پوست را پیر می‌کند، می‌تواند باعث سفت شدن و متورم شدن تاندون‌ها و رباط‌ها شود.
- بدن مردان دارای کلاژن بیشتری نسبت به بدن زنان است روند کاهشی کلاژن در بدن از حوالی ۲۵ سالگی شروع می‌شود و بر اساس بعضی برآوردها، انسان‌ها تا حوالی ۴۵ سالگی تقریباً ۳۰ درصد از کلاژن بدنشان را از دست می‌دهند. بااین‌حال، پوست مردان ضخیم‌تر از زنان است و درنتیجه تراکم کلاژن نیز در بدنشان بیشتر است، درحالی‌که مردان و زنان به‌صورت هم‌زمان با کاهش کلاژن در بدنشان مواجه می‌شوند، به نظر می‌رسد پوست زنان سریع‌تر از پوست مردان پیر می‌شود. کاهش شدید سطح کلاژن در بدن زنان پس از یائسگی نیز روند پیری پوست را سریع‌تر می‌کند.
- کرم‌های کلاژن احتمال چین و چروک‌های پوستی را کاهش نمی‌دهند ادعاهایی وجود دارند مبنی بر اینکه استفاده از کرم‌های کلاژن می‌تواند میزان کلاژن درون پوست را بیشتر کند و درنتیجه باعث کاهش نشانه‌های پیری پوست شود. بااین‌حال، مدارک علمی محدودی برای پشتیبانی از این ادعا در دسترس است زیرا مولکول‌های کلاژن برای جذب شدن از طریق پوست واقعاً بیش از حد بزرگ هستند؛ بنابراین، این کرم‌ها احتمال فقط به‌عنوان نوعی مرطوب‌کننده ساده عمل می‌کنند، نه بیشتر.
- مکمل‌های خوراکی کلاژن می‌توانند پیری پوست را کاهش بدهند یافته‌های علمی بیشتر و دقیق‌تری درباره مکمل‌های خوراکی کلاژن وجود دارند که امیدوارکننده هستند. یکی از تحقیقات در همین زمینه که شامل ۱۱۴ نفر از زنان ۴۵ تا ۶۵ساله بوده، نتایج جالب‌توجهی را نشان می‌دهد. بر اساس یافته‌های این مطالعه، مصرف مکمل کلاژن به مدت ۸ هفته، میزان چین و چروک‌های پوستی را ۲۰ درصد کاهش می‌دهد و سنتز پوستی را هم تقویت می‌کند. بعید است کلاژن خوراکی نیز مستقیم به پوست برسد چون در معده هضم خواهد شد. بااین‌حال، استفاده از مکمل‌های کلاژن باید با مصرف اسیدهای آمینه مناسب همراه شود تا بدن بتواند از آنها برای ساختن کلاژن بیشتر کمک بگیرد.
- متخصصان در مورد اثربخشی مکمل‌های کلاژن اختلاف‌نظر دارند بعضی متخصصان نسبت به فواید حاصل از مصرف مکمل‌های کلاژن یا نوشیدنی‌های مخصوصی که با اهداف ضد پیری طراحی می‌شوند، تردید دارند. به گفته بعضی از آنها، کلاژن جزو پروتئین‌هایی است که در فرایندهای پروتئینی در روده‌ها به مولکول‌های کوچک‌تر مانند پپتیدها تجزیه و در ادامه به اسیدهای آمینه تبدیل می‌شود. مدارک علمی محدودی وجود دارند مبنی بر اینکه کلاژن پس از هضم بتواند به جریان خون برسد و در مقادیر قابل‌توجه به پوست منتقل شود. به گفته متخصصان، مصرف مکمل کلاژن نیز تغییر چشمگیری در ساختار پوست ایجاد نمی‌کند.
- آزمایش‌ها در مورد مکمل‌های کلاژن محدود و کم‌شمار هستند بسیاری از مکمل‌های کلاژن حاوی مشتقات کلاژن (مانند پپتیدهای کلاژن) به‌جای کلاژن کامل هستند. دکتر آنجالی ماهتو (متخصص پوست در مرکز The Cadogan clinic) در این مورد می‌گوید: “من اغلب این استدلال را می‌شنوم که پپتیدهای کلاژن، بدن را طوری فریب می‌دهند که فکر کند کلاژن تجزیه شده و درنتیجه وادار به تولید کلاژن جدید شود، اما من با چنین استدلال‌هایی بااحتیاط برخورد می‌کنم. اول اینکه آزمایش‌های علمی معتبر، بی‌نقص و باکیفیت محدودی در راستای تأیید این ادعا انجام شده و ثانیاً اینکه بسیاری از مطالعات انجام شده نیز به خود تولیدکنندگان محصول اختصاص دارند و همین مسئله پای منافع را وسط می‌کشد.”
- ممکن است کیفیت پوست افراد خیلی تحت‌تأثیر مکمل کلاژن نباشد زیباتر به‌نظررسیدن پوست افراد مصرف‌کننده مکمل کلاژن یا نوشیدنی‌های مخصوص، واقعاً می‌تواند دلیل دیگری غیر از مصرف مکمل کلاژن داشته باشد. درواقع افرادی که نوشیدنی‌ها یا مکمل‌های کلاژن را مصرف می‌کنند، معمولاً افرادی هستند که از پوستشان خیلی بهتر از دیگران مراقبت می‌کنند. این افراد معمول کارهای مختلفی برای محافظت از پوستشان انجام می‌دهند، از جمله استفاده منظم از کرم‌های ضدآفتاب مرغوب و پیروی از رژیم غذایی استاندارد و سالم. این عوامل معمولاً در تحقیقاتی که نتایج مثبت را نشان می‌دهند، نادیده گرفته می‌شوند. بااین‌حال، اگر در صرف کردن هزینه مالی برای خریدن مکمل‌های کلاژن مشکلی ندارید، بیشتر متخصصان می‌گویند مصرف این مکمل‌ها مانعی ندارد.
- 10. رژیم غذایی می‌تواند بر میزان کلاژن تولیدشده در بدن تأثیر بگذارد همان‌طور که اسیدهای آمینه باید از طریق مکمل‌ها به بدن برسند تا روند کلاژن‌سازی در بدن به‌درستی انجام بگیرد، دریافت این اسیدهای آمینه از طریق مواد غذایی پروتئینی مانند گوشت‌های قرمز، ماهی، تخم‌مرغ و مغزهای خام نیز ضروری است. بسیاری از متخصصان تأکید دارند بهترین راه برای کمک به کلاژن‌سازی در بدن و تقویت روند ترمیم غضروف‌ها، مفصل‌ها و بافت‌های همبند، داشتن رژیم غذایی سالم و سرشار از پروتئین‌های مفید است. توجه داشته باشید رژیم غذایی سالم به دفع استرس و داشتن خواب کافی نیز کمک می‌کند که هر دو در داشتن پوست سالم و زیبا اثرگذار هستند. به‌علاوه، دریافت ویتامین C هم به تولید کلاژن در بدن کمک می‌رساند.
